Rozdział I - Przepisy wstępne

Kodeks pracy

Artykuły 1-9
Art. 1
Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców.

Komentarz

Artykuł 1 określa zakres przedmiotowy Kodeksu pracy. Kodeks reguluje wzajemne prawa i obowiązki dwóch stron stosunku pracy: pracowników oraz pracodawców. Jest to podstawowy akt prawny w polskim systemie prawa pracy, który kompleksowo normuje stosunki pracy.

Art. 2
Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Komentarz

Artykuł 2 definiuje pojęcie pracownika poprzez wskazanie podstaw nawiązania stosunku pracy. Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie jednej z pięciu wymienionych form: umowy o pracę (najczęstsza), powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Ta definicja ma charakter kluczowy dla ustalenia zakresu podmiotowego Kodeksu pracy.

Art. 3
Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.

Komentarz

Artykuł 3 definiuje pracodawcę. Pracodawcą może być zarówno jednostka organizacyjna (np. spółka, stowarzyszenie, fundacja) ? nawet bez osobowości prawnej, jak i osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą lub gospodarstwo domowe. Kluczowym kryterium jest faktyczne zatrudnianie pracowników.

Art. 31

§ 1

Za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba.

§ 2

Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do pracodawcy będącego osobą fizyczną, jeżeli nie dokonuje on osobiście czynności, o których mowa w tym przepisie.

Komentarz

Artykuł 3? precyzuje, kto w imieniu pracodawcy dokonuje czynności prawnych związanych ze stosunkiem pracy. W przypadku jednostek organizacyjnych są to organy zarządzające lub wyznaczone osoby. Osoba fizyczna będąca pracodawcą może również wyznaczyć inną osobę do działania w jej imieniu.

Art. 4

Artykuł uchylony

Art. 5
Jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami.

Komentarz

Artykuł 5 określa relację między Kodeksem pracy a przepisami szczególnymi dotyczącymi niektórych kategorii pracowników (np. nauczycieli, służby cywilnej, pracowników samorządowych). Kodeks pracy ma charakter uzupełniający ? stosuje się go w zakresie, w jakim przepisy szczególne nie regulują danej kwestii.

Art. 6

Artykuł uchylony

Art. 7

Artykuł uchylony

Art. 8
Nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Komentarz

Artykuł 8 wprowadza do prawa pracy zasadę zakazu nadużywania prawa podmiotowego (art. 5 Kodeksu cywilnego). Zarówno pracodawca, jak i pracownik nie mogą wykonywać swoich praw w sposób sprzeczny z ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub zasadami współżycia społecznego. Taki sposób wykonywania prawa jest pozbawiony ochrony prawnej.

Art. 9

§ 1

Ilekroć w Kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określających prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

§ 2

Postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych oraz regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych.

§ 3

Postanowienia regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych.

§ 4

Postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów oraz statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy, naruszające zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, nie obowiązują.

Komentarz

Artykuł 9 definiuje pojęcie prawa pracy oraz ustala hierarchię źródeł prawa pracy. Prawo pracy obejmuje przepisy ustawowe, akty wykonawcze oraz źródła wewnątrzzakładowe (układy zbiorowe, regulaminy). Artykuł wprowadza zasadę pierwszeństwa norm korzystniejszych dla pracownika ? żadne źródło niższej rangi nie może ustanawiać norm mniej korzystnych niż te wynikające ze źródeł wyższej rangi.

Art. 91

§ 1

Jeżeli jest to uzasadnione sytuacją finansową pracodawcy, może być zawarte porozumienie o zawieszeniu stosowania w całości lub w części przepisów prawa pracy, określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy; nie dotyczy to przepisów Kodeksu pracy oraz przepisów innych ustaw i aktów wykonawczych.

§ 2

Porozumienie, o którym mowa w § 1, zawiera pracodawca i reprezentująca pracowników organizacja związkowa, a jeżeli pracodawca nie jest objęty działaniem takiej organizacji, porozumienie zawiera pracodawca i przedstawicielstwo pracowników wyłonione w trybie przyjętym u tego pracodawcy.

§ 3

Zawieszenie stosowania przepisów prawa pracy nie może trwać dłużej niż przez okres 3 lat. Przepis art. 24127 § 3 stosuje się odpowiednio.

§ 4

Pracodawca przekazuje porozumienie właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

§ 5

Przepisy § 1-4 nie naruszają przepisów art. 24127.

Komentarz

Artykuł 9? reguluje szczególną instytucję zawieszenia stosowania przepisów prawa pracy w trudnej sytuacji finansowej pracodawcy. Zawieszenie może dotyczyć tylko przepisów podustawowych (np. układów zbiorowych, regulaminów), nie może dotyczyć Kodeksu pracy ani innych ustaw. Porozumienie zawiera się ze związkami zawodowymi lub przedstawicielstwem pracowników na maksymalnie 3 lata i podlega kontroli Państwowej Inspekcji Pracy.

Masz pytania dotyczące prawa pracy?

Skorzystaj z profesjonalnej porady prawnej online. Nasi eksperci pomogą Ci w sprawach związanych ze stosunkiem pracy, prawami pracownika i obowiązkami pracodawcy, zawieraniem umów o pracę oraz interpretacją przepisów Kodeksu pracy.

Zadaj pytanie prawnikowi