Zmiany legislacyjne w zakresie podatku od towarów i usług

Najistotniejszymi zmianami są faktycznie zmiany obowiązujących stawek podatkowych z 22%, 7% na odpowiednio 23%, 8%. W kwestii zmian stawek podatkowych to nie wszystko, bowiem wprowadzona zostanie stawka 5% jako najniższa, dozwolona przez prawo Unii Europejskiej stawka VAT. Wiąże się to z wygaśnięciem 31 grudnia 2010 r. zapisu z Traktatu Akcesyjnego z 2004 r. Obejmie ona podstawowe produkty żywnościowe, w tym miejscu nastąpi obniżka stawki z 7% na 5%. Podyktowane jest to tym, aby średnie ceny towarów uznanych za podstawowe produkty żywnościowe nie wzrosły w wyniku podwyżki stawek podatkowych. Stawka 5% obejmie także nieprzetworzoną żywność oraz książki i czasopisma specjalistyczne. Te znowu w katalogu towarów występują jako książki drukowane – wyłącznie książki (oznaczone stosowanymi na podstawie odrębnych przepisów symbolami ISBN), mapy – wytwarzane metodami poligraficznymi, z wyłączeniem ulotek; wydawnictwa w alfabecie Braille’a, książki wydawane na dyskach, taśmach i innych nośnikach oznaczone stosowanymi na podstawie odrębnych przepisów symbolami ISBN, nuty w formie drukowanej.

W kwestii czasopism specjalistycznych do art. 2 dodany zostanie pkt 27f o brzmieniu:

„czasopismach specjalistycznych – rozumie się przez to drukowane wydawnictwa periodyczne oznaczone symbolem ISSN, objęte kodem PKWiU 58.14.1 i CN 4902, o tematyce szeroko pojętych zagadnień odnoszących się do działalności kulturalnej lub twórczej, edukacyjnej, naukowej lub popularnonaukowej, społecznej, zawodowej i metodycznej, regionalnej lub lokalnej, a także przeznaczone dla osób niewidomych i niedowidzących, publikowane nie częściej niż raz w tygodniu w postaci odrębnych zeszytów (numerów) objętych wspólnym tytułem, których zakończenia nie przewiduje się, ukazujące się na ogół w regularnych odstępach czasu w nakładzie nie wyższym niż 15.000 egzemplarzy, z wyjątkiem:

a) periodyków o treści ogólnej, stanowiących podstawowe źródło informacji bieżącej o aktualnych wydarzeniach krajowych lub zagranicznych, przeznaczonych dla szerokiego kręgu czytelników,
b) publikacji zawierających treści pornograficzne, publikacji zawierających treści nawołujące do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość lub znieważające z tych powodów grupę ludności lub poszczególne osoby oraz publikacji propagujących ustroje totalitarne,
c) wydawnictw, w których co najmniej 33 % powierzchni jest przeznaczone nieodpłatnie lub odpłatnie na ogłoszenia handlowe, reklamy lub teksty reklamowe, w szczególności czasopism informacyjno-reklamowych, reklamowych, folderów i katalogów reklamowych,
d) wydawnictw, które zawierają głównie kompletną powieść, opowiadanie lub inne dzieło w formie tekstu ilustrowanego lub nie, albo w formie rysunków opatrzonych opisem lub nie,
e) publikacji, w których więcej niż 20 % powierzchni jest przeznaczone na krzyżówki, kryptogramy, zagadki oraz inne gry słowne lub rysunkowe,
f) publikacji zawierających informacje popularne, w szczególności porady, informacje o znanych i sławnych postaciach z życia publicznego,
g) czasopism, na których nie zostanie uwidoczniona wysokość nakładu.”

Skutkować to będzie pełnym zdefiniowaniem pojęcia czasopisma specjalistycznego i zapobiegnięciem rozbieżnościom interpretacyjnym w tej kwestii. Pełny katalog towarów, do których zastosowanie będzie miała najniższa stawka podatku VAT stanowi załącznik nr 2 do projektu. Proponuje się, aby w ustawie o VAT był to załącznik nr 11. (załączony także pod koniec artykułu)

Podwyżka stawki 22% na 23% co należy zaznaczyć nie wpłynie na wysokość kwoty, jaką może otrzymać osoba ubiegająca się o zwrot części podatku VAT na materiały budowlane. Co prawda ustawa z dnia 29 sierpnia 2005 r. o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym (Dz. U. Nr 177, poz. 1468, z późn. zm.) była tworzona w oparciu o stawkę 22% i naturalnym byłby wzrost ceny m2 budynku mieszkalnego obliczanego dla celów wypłaty tzw. premii gwarancyjnej, jednak zaproponowana została również zmiana wskaźników, na podstawie których obliczana jest kwota zwrotu. Do wydatków poniesionych w okresie do dnia 31 grudnia 2013 r., kwota zwrotu części wydatków poniesionych na zakup materiałów budowlanych, określona w art. 3 ust. 5 ustawy o zwrocie podatku VAT, jest równa:

1) 68,18 % - dla stawki 22 %,
2) 65,22 % - dla stawki 23 %

kwoty podatku VAT wynikającej z faktur, nie więcej jednak niż 12,295 % albo 12,195 % (odpowiednio dla stawki 22 % albo 23 %), kwoty stanowiącej iloczyn:

1) 70 m² powierzchni użytkowej i ceny 1 m² powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego, przyjmowanej na potrzeby obliczenia premii gwarancyjnej od wkładów oszczędnościowych na książeczkach mieszkaniowych, ostatnio ogłoszonej przed kwartałem złożenia wniosku o dokonanie zwrotu, w przypadku inwestycji związanych z wydatkami, o których mowa w ust. 1, wymagających pozwolenia na budowę;
2) 30 m² powierzchni użytkowej i ceny 1 m² powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego, przyjmowanej na potrzeby obliczenia premii gwarancyjnej od wkładów oszczędnościowych na książeczkach mieszkaniowych, ostatnio ogłoszonej przed kwartałem złożenia wniosku o dokonanie zwrotu, w przypadku inwestycji związanych z wydatkami, o których mowa w ust. 1, niewymagających pozwolenia na budowę,

obowiązującej w dniu złożenia wniosku w urzędzie skarbowym.

Konkretne zmiany na jakie należy zwrócić uwagę czytając ustawę to stawka 23% jako stawka, o której mowa w art. 41 ust. 1, ust. 13, art. 109, ust. 2, art. 110.

Stawką 8% objęte są towary i usługi wymienione w załączniku nr 3 do u.p.t.u., o niej też mowa w art. 120 ust. 2 i 3.

Podwyższona zostanie również stawka zryczałtowanego zwrotu podatku, o której mowa w art. 115 ust. 1 u.p.t.u., czyli dla rolników ryczałtowych dokonujących dostawy produktów rolnych z 6% na 6,5%. W kwestii rolników ryczałtowych w u.p.t.u. nastąpi jeszcze jedna znacząca zmiana. Uproszczone zostaną procedury przejścia rolnika ryczałtowego na rozliczanie wg zasad ogólnych. W art. 43 w ust. 3 uchyla się pkt 1 i 3 czyli punkty mówiące o dokonaniu w poprzednim roku podatkowym dostawy produktów rolnych oraz świadczenia usług rolniczych o wartości przekraczającej 20 000 zł oraz prowadzenia ewidencji, o której mowa w art. 109 ust. 3.

Podwyższona zostanie także stawka ryczałtowa opodatkowania osób świadczących usługi taksówek osobowych w art. 114 ust. 1 z 3% na 4%, jeśli dokonali wyboru opodatkowania tych usług w formie ryczałtu.

Należy zwrócić uwagę na zmianę w art. 86 ust 20 u.p.t.u. z 22% na 23%. Artykuł mówi o podatnikach dokonujących wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych środków transportu a stawka dotyczy równowartości kwoty należnej z tytułu takiegoż środka.

Nowelizacja u.p.t.u. wyklaruje kwestie sporne, które narosły wokół kwestii opodatkowania nieodpłatnego przekazania towarów. Aktualnie art. 7 ust. 2 stanowi: „Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się również przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem, w szczególności:

1) przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
2) wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia, w szczególności darowizny

- jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych czynności, w całości lub w części.”

Po nowelizacji przyjmie on brzmienie:”Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

1) przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
2) wszelkie inne darowizny

- jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych towarów.”

Dalej, to na co należy zwrócić uwagę, to nowa definicja odpłatnego świadczenia usług w art. 8 ust. 2. Zmiana ma na celu zharmonizowanie definicji odpłatnego świadczenia usług z uregulowaniami w art. 26 dyrektywy 2006/112/WE. Aktualnie brzmi ona: „Nieodpłatne świadczenie usług niebędące dostawą towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług, jeżeli nie są one związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części, traktuje się jak odpłatne świadczenie usług.”

Po zmianach brzmieć ona będzie: „Za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:

a) użycie towarów stanowiących część majątku przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza jego przedsiębiorstwa, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych towarów,
b) nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza przedsiębiorstwa podatnika.”

Zmiany w art. 13 w ust. 4 pkt 4 wiążą się ze zmianami w prawie celnym i tak zdanie „towary mają być przedmiotem eksportu towarów przez tego podatnika, pod warunkiem że podatnik posiada dokument celny potwierdzający rozpoczęcie procedury wywozu na terytorium kraju, jeżeli wywóz z terytorium Wspólnoty jest potwierdzany przez urząd celny określony w przepisach celnych na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju” zostanie zastąpione zdaniem: „towary mają być przedmiotem eksportu towarów przez tego podatnika, pod warunkiem, że podatnik posiada dokument celny potwierdzający objęcie procedurą wywozu tych towarów”

Zmiany w ustawie VAT dotyczyć będą także przedstawicieli podatkowych. Zostaną sprecyzowane warunki, które należy spełnić, aby móc zostać przedstawicielem. Grono podmiotów mających możliwość pełnienia roli przedstawiciela podatkowego zostanie także poszerzone o agencje celne. Zmiana dotyczy konkretnie art. 15 ust. 8, gdzie zostaną dodane ust. 8a i 8b o treści: „8. Przedstawicielem podatkowym może być osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, posiadająca siedzibę na terytorium kraju, lub osoba fizyczna posiadająca stałe miejsce zamieszkania na terytorium kraju, jeżeli łącznie spełnia następujące warunki:

1) jest zarejestrowana jako podatnik VAT czynny;
2) przez ostatnie 24 miesiące nie zalegała z wpłatami poszczególnych podatków stanowiących dochód budżetu państwa, przekraczających odrębnie w każdym podatku, odpowiednio 3% kwoty należnych zobowiązań podatkowych w poszczególnych podatkach; udział zaległości w kwocie podatku ustala się w stosunku do kwoty należnych wpłat za okres rozliczeniowy, którego dotyczy zaległość;
3) przez ostatnie 24 miesiące - osoba fizyczna będąca podatnikiem, a w przypadku podmiotów niebędących osobami fizycznymi – osoba będąca wspólnikiem (w przypadku spółek osobowych), członkiem władz zarządzających, głównym księgowym nie podlegała odpowiedzialności na podstawie ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765, z późn. zm.) za popełnienie przestępstwa skarbowego;
4) jest uprawniona do zawodowego wykonywania doradztwa podatkowego zgodnie z przepisami o doradztwie podatkowym lub do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z przepisami o rachunkowości.

8a. Warunku, o którym mowa w ust. 8 pkt 4, nie stosuje się do agencji celnej, jeżeli podatnik ustanawiający ten podmiot przedstawicielem podatkowym dokonuje na terytorium kraju wyłącznie importu towarów, których miejscem przeznaczenia jest terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju i wywóz z terytorium kraju dokonywany jest przez importera tych towarów w ramach wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.

8b. Agencja celna będąca przedstawicielem podatkowym, o którym mowa w ust. 8a, może wykonywać czynności w zakresie prowadzenia, w imieniu i na rzecz podatników, dla których pełni funkcję przedstawiciela podatkowego, dokumentacji i ewidencji dla potrzeb podatku oraz sporządzania, w imieniu i na rzecz tych podatników, deklaracji podatkowych i informacji podsumowujących dla potrzeb podatku.”

Kolejną zmianą, która zostanie wprowadzona w celu dostosowania naszego prawa do prawa unijnego jest zmiana w systemie naliczania i odliczania VAT w obrocie surowcami wtórnymi. Wprowadzony zostanie mechanizm odwróconego obciążenia, co oznacza, że obowiązek rozliczenia podatku od towarów i usług z tytułu dostawy złomu oraz przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, zostanie przeniesiony ze sprzedawcy na nabywcę.

Zmiany w art. 17 ust. 2, art. 29 ust. 17, 18 i 18a oraz w art. 86 ust. 2 pkt 6 ustawy o VAT odnoszą się do wprowadzenia zasady, że w przypadku gdy świadczącym usługi lub dokonującym dostawy towarów na terytorium kraju jest podmiot nieposiadający siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju, podatnikiem z tytułu tych czynności będzie zawsze usługobiorca lub nabywca towarów.

Zmiana w art. 29 ust. 1 dotyczy rozszerzenia zakresu definicji kwoty należnej o świadczenia należne od osoby trzeciej. Aktualnie ustęp ten brzmi:”Podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-22, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.”

Po nowelizacji przyjmie on brzmienie: „Podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-22, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.”

Zmiany obejmą także kwestie rozliczenia podatku z tytułu importu usług. Podatnikowi przysługuje termin 4 miesięcy po upływie miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy z tego tytułu na przedstawienie stosownych dokumentów. W innym przypadku organ celny pokrywać będzie kwotę podatku ze złożonego zabezpieczenia.

Nowa ustawa wprowadzi analogiczne do ustawy Prawo celne uregulowania w kwestii odsetek od niezapłaconego podatku z tytułu importu towarów. Dodane do art. 37 ust. 1a i 1b brzmieć będą:”1a. W przypadku gdy kwota podatku należnego z tytułu importu towarów została określona w decyzji, o której mowa w art. 33 ust. 2 i 3 oraz w art. 34, organ celny pobiera od niepobranej kwoty podatku odsetki z uwzględnieniem wysokości i zasad obowiązujących dla poboru odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych, z tym że ich wysokość liczona jest od dnia następującego po dniu powstania obowiązku podatkowego do dnia powiadomienia o wysokości należności podatkowych. Przepis art. 65 ust. 5 ustawy z dnia 19 marca 2004 r. - Prawo celne w zakresie odstąpienia od poboru odsetek stosuje się odpowiednio.

1b. Do kwoty podatku wynikającego z decyzji, o której mowa w art. 33 ust. 2 i 3 oraz w art. 34, niezapłaconej w terminie, stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej dotyczące odsetek od zaległości podatkowych.”

Zmiana, która nastąpi w art. 38 ust. 2 to nadanie organowi celnemu 5 letniego terminu na określenie elementów kalkulacyjnych według zasad określonych w przepisach celnych na potrzeby prawidłowego określenia należnego podatku z tytułu importu towarów.

W art. 56 dodaje się ust. 10a co skutkować będzie wprowadzeniem definicji pracownika zatrudnionego w strefie nadgranicznej. „Przez pracownika zatrudnionego w strefie nadgranicznej, o którym mowa w ust. 9 i 10, rozumie się każdą osobę, której zwykła działalność zawodowa wymaga przekroczenia granicy w jej dniach pracy.”

W art. 88 w ust. 3a dodany zostanie pkt 7 i co za tym idzie wystawienie faktury, w której została wykazana kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których zgodnie z przepisami ustawy nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze - w części dotyczącej tych czynności, nie będzie stanowić podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego.

Art. 90 ust. 10 brzmieć będzie: „W przypadku gdy proporcja określona zgodnie z ust. 3-8 przekroczyła 98 % oraz kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu, wynikająca z zastosowania tej proporcji, w skali roku, była mniejsza niż 500 zł, podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 100 %”, co oznacza zlikwidowanie zakazu odliczania podatku naliczonego (w przypadku udziału obrotów opodatkowanych w obrotach ogółem mniejszym niż 2 % w poprzednim roku) oraz wprowadzenie maksymalnej kwoty podatku naliczonego, która może być odliczona.

Nowelizacja u.p.t.u. przewiduje zwolnienie ze składania deklaracji VAT tych podatników VAT UE, którzy zawiesili swoją działalność.

Z treści art. 103 ust. 3 zostanie wykreślony „ust. 9” co skutkować będzie zmianą terminu płatności podatku z tytułu importu usług i z tytułu dostawy towarów, dla której podatnikiem jest nabywca, a zmiana ta dotyczy podatników nie zarejestrowanych jako podatnicy VAT czynni. W efekcie termin 14 dni od powstania obowiązku podatkowego zostanie zamieniony terminem do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy.

W przypadku gdy to nabywca towarów lub usługobiorca jest zobowiązany do rozliczenia podatku (także w przypadku wprowadzenia mechanizmu odwróconego obciążenia o czym była mowa wcześniej) nieobowiązkowe jest wykazywanie stawki i kwoty podatku w fakturze.

Podróżni, którym przysługuje zwrot podatku, będą od nowego roku mogli otrzymać zwrot w formie wypłaty gotówkowej lub polecenia przelewu na rachunek bankowy podróżnego wskazany w dokumencie, o którym mowa w art. 128 ust. 2. Rozszerzeniu uległa również część mówiąca o podmiotach, które dokonują zwrotu. Obok sprzedawcy będą to podmioty, których przedmiotem działalności jest dokonywanie zwrotu, o którym mowa w art. 126 ust. 1.

Zmienione zostanie brzmienie art. 2 pkt 4. Zmiana dotyczyć będzie definicji pojęcia „terytorium państwa członkowskiego” oraz zostanie dodany załącznik nr 10. Powodem, dla którego wprowadzono te zmiany było uznanie że mosty te, znajdują się całkowicie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub Republiki Federalnej Niemiec. To zaś ułatwi określenie miejsca świadczenia przy dostawie towarów i świadczeniu usług oraz wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów i wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów związanych z budową i utrzymaniem mostów granicznych. W efekcie nie będzie potrzeby każdorazowego określania miejsca świadczenia co powodowało komplikacje i możliwość pomyłki w stosowaniu prawa podatkowego Polski czy Niemiec.

Autror: Piotr Łysko