Instytucja zagadnienia wstępnego na podstawie orzecznictwa WSA i NSA

Zdaniem WSA w Warszawie z dnia 15 grudnia 2004r.: „Przez pojęcie zagadnienia wstępnego należy rozumieć sytuacje, w których wydanie orzeczenia merytorycznego w sprawie będącej przedmiotem postępowania przed właściwym organem, uwarunkowane jest uprzednim rozstrzygnięciem wstępnego zagadnienia prawnego. Ocena zaś tego zagadnienia wstępnego, gdyby ono w sobie mogło być przedmiotem odrębnego postępowania (tzn. w oderwaniu od sprawy, na tle której wystąpiło), należy ze względu na jego przedmiot do kompetencji innego organu państwowego niż ten, przed którym toczy się postępowanie w głównej sprawie." Podobnie brzmi stanowisko NSA w tej sprawie, który w postanowieniu z dnia 9 stycznia 2008 r. stwierdza, iż „Rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego postępowania wówczas, jeśli orzeczenie, które zapadnie w tym drugim postępowaniu, będzie stanowić podstawę rozstrzygnięcia w zawieszanym postępowaniu sądowoadminstracyjnym. W takim przypadku w sprawie sądowoadminstracyjnej występuje zagadnienie wstępne (prejudycjalne), czyli sytuacja, w której uprzednie rozstrzygnięcie określonego zagadnienia, które występuje w sprawie, może wpływać na wynik postępowania, a tym samym uzasadnia celowość zawieszenia postępowania sądowoadministracyjnego do czasu rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego."

Pamiętać jednak należy, że prejudykatem nie jest wyjaśnienie (nawet poważnych) wątpliwości dotyczących aspektów prawnych sprawy będącej przedmiotem postępowania administracyjnego, lecz rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego przez inny organ lub sąd. Obowiązek wyjaśnienia sprawy pod względem faktycznym i prawnym należy do organu administracji publicznej prowadzącego postępowanie. Należy się zgodzić z treścią wyroku WSA w Białymstoku z dnia 2 kwietnia 2008 r., który opowiada się aby zagadnienie prawne postrzegać jako wypowiedź co do uprawnienia lub obowiązku, stosunku lub zdarzenia prawnego albo inne jeszcze okoliczności mające znaczenie prawne.

Zgodnie z przepisem art. 97 § 1 k.p.a., który stanowi o obligatoryjnych przesłankach skutkujących zawieszeniem toczącego się postępowania, do tego typu przesłanek należy również instytucja prejudykatu, stanowisko to potwierdza wyrok WSA w Warszawie z dnia 30 marca 2005 r.: „Z chwilą zaistnienia zagadnienia wstępnego organ ma obowiązek zawiesić prowadzone postępowanie niezależnie od tego na jakim etapie ono się znajduje."

Pamiętać należy również, iż zawieszenie postępowania w wyniku pojawienia się zagadnienia wstępnego nakłada na organ lub stronę obowiązek wystąpienia do właściwego organu lub sądu o rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego na podstawie art. 100 § 1 k.p.a. Organ zostanie z powyższego obowiązku zwolniony tylko wówczas, gdy strona wykaże, że już zwróciła się w tej sprawie do właściwego organu. Zdaniem NSA: „Jeżeli strona nie podjęła w ogóle działań, do których zobowiązywało ją postanowienie i nie wystąpiła o rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego, to w takiej sytuacji organ zgodnie z postanowieniami art. 100 § 2 i § 3 k.p.a. winien był zastosować przewidziany w tych przepisach nadzwyczajny tryb rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego, którego istota polega na tym, że organ administracji publicznej w postępowaniu administracyjnym we własnym zakresie rozstrzyga zagadnienie prejudycjalne i załatwia sprawę. Zastosowanie trybu nadzwyczajnego, gdy zostanie udowodnione wystąpienie jednej z sytuacji wyliczonych w art. 100 § 2 i 3 k.p.a. jest obligatoryjne. Nie podjęcie działań w tym kierunku uzasadnia postawienie organowi administracji zarzutu bezczynności w sprawie w rozumieniu art. 17 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym."

Zgodnie z wyrokiem WSA w Warszawie z dnia 6 lipca 2005 r. przykładem zagadnienia wstępnego będzie następujący przypadek: „Postępowanie toczące się na skutek złożenia przez jedną ze stron wniosku o przywrócenie terminu do sporządzenia uzasadnienia wyroku nie ma wpływu na datę uprawomocnienia się orzeczenia merytorycznego. Słuszne dlatego jest stanowisko, iż dla oceny istnienia podstaw podjęcia postępowania administracyjnego istotna jest data uprawomocnienia się wyroku (lub innego orzeczenia merytorycznego), stanowiącego zagadnienie wstępne, o którym mowa w art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. Natomiast podejmowane przez sąd cywilny czynności procesowe związane z rozpoznawaniem składanych przez strony wniosków nie mają znaczenia dla daty uprawomocnienia się orzeczenia końcowego." Zagadnieniem wstępnym będzie również rozstrzygnięcie wątpliwości, które pojawią się w postępowaniu administracyjnym co do zgodności z prawem czynności prawnych przenoszących własność wywłaszczonej nieruchomości.

Natomiast nie można zgodzić się ze stanowiskiem, że w sprawie dotyczącej zwrotu nieruchomości rozpatrzenie przez sąd wieczystoksięgowy wniosków o wpis praw użytkowania wieczystego stanowi zagadnienie wstępne w rozumieniu art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. Podobnie, zdaniem NSA do likwidacji samowoli budowlanej polegającej na prowadzeniu robót remontowych w budynku mieszkalnym wielorodzinnym nie jest niezbędne wcześniejsze rozstrzygnięcie sprawy zainicjowanej żądaniem skarżącego przed sądem powszechnym o zniesienie współwłasności części wspólnych nieruchomości oraz ustanowienie zarządcy nieruchomości. Są to bowiem zupełnie inne sprawy tak ze względu na to, że prowadzone przez różne organy, jak i zakres przedmiotowy tych spraw nie pozostaje ze sobą w bezpośrednim związku. Nie jest zatem spełniona określona w art. 97 ust. 1 pkt 4 k.p.a. przesłanka wystąpienia zagadnienia wstępnego (prejudycjalnego), od rozstrzygnięcia którego jest zależne załatwienie sprawy administracyjnej prowadzonej przez organ nadzoru budowlanego.

Autor: Marta Pikulińska

Orzecznictwo:

• wyrok WSA Warszawa z 2004-12-15 II SA/Wa 392/04 Legalis

• postanowienie NSA (N) z 2008-01-09 II GZ 206/07 Legalis

• wyrok WSA Warszawa z 2005-01-28 I SA 2631/03 Legalis

• wyrok WSA Białystok z 2008-04-02 I SA/Bk 61/08 Legalis

• wyrok WSA Warszawa z 2005-03-30 III SA/Wa 2217/04 Legalis

• wyrok WSA Warszawa z 2005-08-18 I SA/Wa 1148/04 Legalis

• wyrok NSA z 2003-04-23 I SAB 357/02 Legalis

• wyrok WSA Kraków z 2008-09-29 II SA/Kr 583/08 Legalis

• wyrok WSA Warszawa z 2005-07-06 VI SA/Wa 830/04 Legalis

• wyrok WSA Warszawa z 2005-08-19 I SA/Wa 680/04 Legalis

• wyrok NSA (N) z 2008-01-08 II OSK 1807/06 Legalis

Zespół
e-prawnik.pl