Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej

15.8.2006

Czego dotyczy projekt ustawy?

Znajdujący się obecnie w Sejmie poselski projekt ustawy o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej dotyczy wprowadzenia możliwości zawieszenia przez przedsiębiorców działalności gospodarczej poprzez kompleksowe ujęcie tego zagadnienia w jednym akcie prawnym, bez konieczności nowelizowania wielu ustaw.

Instytucja "zawieszenia" wykonywania działalności związana byłaby z możliwością niepłacenia przez przedsiębiorców składek na ubezpieczenie społeczne (ubezpieczenie miałoby charakter dobrowolny). W zakresie prawa podatkowego możliwość zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej miałby skutkować zwolnieniem przedsiębiorcy z obowiązku składania wszystkich deklaracji i wpłacania tych zaliczek na podatki, które nie są związane z uzyskiwaniem przychodu.

Proponuje się, aby projektowana ustawa weszła w możliwie najkrótszym terminie - już po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, gdyż niesie ze sobą zmiany korzystne dla przedsiębiorców.

Czy obecnie można zawiesić działalność gospodarczą?

Pojęcie zawieszenia działalności gospodarczej nie zostało dotąd przewidziane ani w przepisach o podatkach dochodowych, ani w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Powołując się na brak odpowiedniej regulacji prawnej, organy administracji państwowej w indywidualnych decyzjach dotyczących przedsiębiorców twierdzą więc, iż przedsiębiorcy nie przysługuje prawo do zawieszania działalności, lecz jedynie prawo do jej likwidacji, a złożenie oświadczenia o zawieszeniu działalności gospodarczej nie powoduje żadnych skutków prawnych i nie wpływa w żaden sposób na zakres praw i obowiązków podatnika wynikających z obowiązujących przepisów. Tym samym przedsiębiorca, który zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej traktowany jest obecnie przez organy podatkowe i ZUS jako osoba nadal prowadząca tę działalność, do chwili jej likwidacji. Argumentacja taka narusza wyrażoną w Konstytucji RP zasadę praworządności, a także narusza art. 22 Konstytucji RP, z którego wynika prawo do czasowego nieprowadzenia działalności. Zgodnie z obowiązującymi przepisami Konstytucji, ograniczanie jakichkolwiek praw obywatelskich musi wynikać wprost ze szczegółowego upoważnienia ustawowego.

„Zawieszenie” wykonywania działalności gospodarczej nie występuje obecnie na gruncie prawa ubezpieczeniowego, natomiast możliwość niepłacenia składek następuje na podstawie uznaniowej decyzji ZUS. Z uwagi na fakt, iż zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej nie jest instytucją prawną, każdy z takich przypadków jest rozpatrywany indywidualnie.

Rodzaj „zawieszenia” działalności funkcjonuje w bardzo ograniczonym zakresie w prawie podatkowym w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Samo pojęcie „zawieszenia” działalności gospodarczej nie jest przy tym definiowane. W przypadku zgłoszenia przez podatnika przerwy w wykonywaniu działalności w danym roku podatkowym nie pobiera się bowiem podatku opłacanego w formie karty podatkowej za cały okres przerwy trwającej nieprzerwanie co najmniej 10 dni w wysokości 1/30 miesięcznej należności za każdy dzień przerwy.

Jak będzie można zawiesić działalność?

Przygotowywana ustawa przewiduje, iż przedsiębiorca nie zatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej. Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej może nastąpić na okres od 1 miesiąca do 24 miesięcy. Wprowadza się więc ogólną zasadę, że przedsiębiorca, który nie zatrudnia pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej. Regulację art. 1 projektu nie należy traktować jako wprowadzenie prawa zawieszania działalności gospodarczej, ponieważ prawo to przysługiwało przedsiębiorcy zwyczajowo, z tą jednak różnicą, iż nie było ono usankcjonowane prawnie. Dlatego też wprowadzenie ogólnej zasady umożliwiającej zawieszanie działalności gospodarczej stanowi jedynie potwierdzenie takiej możliwości. Nowa ustawa ma zapobiec wydawaniu przez organy administracji państwowej, np. przez ZUS, decyzji uznaniowych odmawiających zwolnienia przedsiębiorców w okresie zawieszenia z obowiązku zapłaty należności publicznoprawnych i składania deklaracji.

Ograniczenie możliwości zawieszenia działalności gospodarczej jedynie do przedsiębiorców, którzy nie zatrudniają pracowników wynika z faktu, iż ogólne zwolnienie z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne nie może dotyczyć składek płaconych przez pracodawców za pracowników. Tym samym powiązanie instytucji zawieszenia z całkowitym zwolnieniem z opłacania składek w okresie zawieszenia jest możliwe tylko w odniesieniu do przedsiębiorców nie zatrudniających pracowników.

W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorstwo przedsiębiorcy nie będzie mogło prowadzić działalności gospodarczej i osiągać przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, z wyjątkiem przychodów finansowych. Charakter instytucji zawieszenia zakłada bowiem przerwę w prowadzeniu działalności gospodarczej. Odsetki bankowe oraz inne przychody o charakterze finansowym są zdaniem autorów projektu jedynymi przychodami, które nie wymagają prowadzenia przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej. Osiągnięcie zaś przez przedsiębiorcę w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej innych niż przychody finansowe spowoduje takie skutki, jak zgłoszenie wznowienia wykonywania działalności gospodarczej. Powstanie przychodu do opodatkowania jest bowiem równoznaczne z powstaniem obowiązków w zakresie prawa podatkowego. Jedynie całkowita przerwa w prowadzeniu działalności może uzasadniać zwolnienie z zapłaty zaliczek na podatki i składania deklaracji i zeznań podatkowych.

Decyzje o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej oraz o wznowieniu wykonywania działalności po okresie zawieszenia ma podejmować przedsiębiorca. Decyzja o zawieszeniu działalności gospodarczej oraz o wznowieniu jej wykonywania po okresie zawieszenia powinna bowiem być autonomiczną decyzją przedsiębiorcy. W przypadku, gdy przedsiębiorca jest osobą prawną decyzje te będzie podejmował właściwy organ statutowy osoby prawnej.

Zgodnie z projektem, o podjęciu decyzji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej oraz o wznowieniu wykonywania działalności po okresie zawieszenia przedsiębiorca winien zawiadomić właściwy dla przedsiębiorcy:

organ ewidencyjny,
oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
oraz organy podatkowe.

Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej oraz wznowienie wykonywania działalności po okresie zawieszenia ma podlegać ujawnieniu we właściwej ewidencji (w ewidencji działalności gospodarczej w przypadku osób fizycznych) lub rejestrze (KRS).

Informację o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej zamieszczać się będzie na wniosek przedsiębiorcy w dziale 6 Krajowego Rejestru Sądowego. Informację o wznowieniu wykonywania działalności po okresie zawieszenia ujawni się zaś poprzez wykreślenie z ewidencji lub rejestru na wniosek przedsiębiorcy wpisu o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej. Wniosek zawierający informację o zawieszeniu działalności gospodarczej oraz wniosek o wykreślenie wpisu będą zwolnione z opłat.

Według projektu informację o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej oraz informację o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej organ ewidencyjny przekaże właściwym dla przedsiębiorcy organom podatkowym oraz oddziałowi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W ustawie o swobodzie działalności gospodarczej projekt wprowadza zapis, zgodnie z którym organ ewidencyjny ma być obowiązany przekazać niezwłocznie, w tym drogą elektroniczną, informację o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej albo informację o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej, właściwemu ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania przedsiębiorcy: naczelnikowi urzędu skarbowego oraz oddziałowi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

A co, jeśli przedsiębiorca nie wznowi działalności w ciągu 24 miesięcy?

Niewznowienie wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę w okresie 24 miesięcy od dnia jej zawieszenia ma wywoływać takie skutki prawne, jak podjęcie decyzji o likwidacji działalności gospodarczej. W przypadku niewznowienia wykonywania działalności gospodarczej w okresie 24 miesięcy od jej zawieszenia przez przedsiębiorcę wpisanego do rejestru przedsiębiorców, sąd po wysłuchaniu członków organu zarządzającego z urzędu wyda postanowienie o otwarciu postępowania likwidacyjnego.

Z jakich obowiązków przedsiębiorca ma być zwolniony okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej?

W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca ma być zwolniony z obowiązku:

składania deklaracji rozliczeniowych oraz opłacania składek na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących działalność pozarolniczą,
składania deklaracji podatkowych w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych lub podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatku od towarów i usług,
składania informacji przewidzianych w ustawie o statystyce publicznej,
składania innych informacji i deklaracji, których obowiązek złożenia związany jest z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca będzie zatem zwolniony z obowiązku składania deklaracji oraz zapłaty tych zaliczek na podatek dochodowy, które nie wiążą się z osiąganiem bieżących przychodów.

Skutki podatkowe zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej w zakresie zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej określają zaś przepisy dotyczące tej formy opodatkowania.

Jak stanowi projektowana nowelizacja, w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej podatnicy, o których mowa w art. 44 ust. 6b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w art. 25 ust. 6 i 6a ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych zwolnieni będą z obowiązku wpłacania zaliczek miesięcznych w formie uproszczonej. W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca będzie zatem zwolniony z obowiązku składania deklaracji oraz zapłaty tych zaliczek na podatek dochodowy, które nie wiążą się z osiąganiem bieżących przychodów.

Zwolnienie z obowiązku składania deklaracji i informacji nie będzie jednak dotyczyło deklaracji, zeznań i informacji o charakterze rocznym.

W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca opłaca podatek od nieruchomości według stawek właściwych dla nieruchomości nie związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W stosunku do zobowiązań o charakterze publicznoprawnym zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej ma wywierać skutki prawne od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przedsiębiorca dokonał zgłoszenia zawieszenia, chyba że przepisy szczególne zawierają inne unormowania. Takie unormowanie ma na celu techniczne ułatwienie organom podatkowym i organom ZUS wprowadzenia zwolnienia z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zaliczek na podatek dochodowy, a także zapobieżenie nadużyciom.

Jak stanowią przepisy projektowanej nowelizacji, w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą jest dobrowolne.

Osoby fizyczne prowadzące działalność pozarolniczą podlegać mają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który działalność została zawieszona.

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami, ubezpieczenie społeczne w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą będzie dobrowolne. Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej wywierać ma skutki prawne w zakresie ubezpieczeń społecznych od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przedsiębiorca przekazał informację o zawieszeniu do właściwego organu ewidencyjnego. W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie zatrudniający pracowników nie będzie miał obowiązku składania deklaracji oraz opłacania składek przewidzianych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Wznowienie ubezpieczenia nie będzie wymagało ponownego zgłoszenia do ubezpieczenia.

Zgodnie z przygotowywaną nowelizacją, decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wydane po zgłoszeniu przez przedsiębiorcę zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej w sprawie wymiaru składek za okres zawieszenia utracą moc, a prowadzone w tym zakresie postępowania egzekucyjne ulegną umorzeniu. Postępowania prowadzone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w sprawach wymiaru składek, które w dniu wejścia w życie ustawy toczą się w związku ze zgłoszeniem przez przedsiębiorcę zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, również ulegną umorzeniu. Przepis art. 12 projektu ma więc ma charakter abolicyjny.

Zmiana przewidziana w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług ma na celu zwolnienie przedsiębiorcy z obowiązku zapłaty podatku VAT oraz składania miesięcznych deklaracji w okresie zawieszenia działalności. Podatnicy, którzy zawiesili wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej nie będą więc mieli obowiązku składania deklaracji podatkowych za pełne miesiące, w których zawiesili wykonywanie działalności gospodarczej.

Podstawa prawna:

Poselski projekt ustawy o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej (sejmowy druk nr 821);
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. 2000 r., Nr 14, poz. 176, ze zm.);
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. 2000 r., Nr 54, poz. 654, ze zm.);
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 1998 r., Nr 137, poz. 887, ze zm.);
Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. 1998 r., Nr 144, poz. 930, ze zm.);
Ustawa z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji podatników i płatników (Dz. U. 2004 r., Nr 269, poz. 2681, ze zm.);
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. 2004 r., Nr 54, poz. 535, ze zm.);
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2004 r., Nr 173, poz. 1807, ze zm.)