Odpowiedź prawnika: Jak powołać świadków?
Jako oskarżonemu przysługuje Panu prawo do składania wniosków dowodowych, w tym dotyczących przesłuchania świadków na określone okoliczności. We wniosku należy określić dane świadków, którzy mają zostać wezwani na rozprawę celem złożenia zeznań. Jeśli dane osobowe określonych osób nie są znane, to można wystąpić do organu prowadzącego zbiór meldunkowy (gmina), który może udostępnić dane ze zbioru danych stałych mieszkańców. Przy czym zgodnie z art. 44h ust. 2 pkt. 1 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych dane sąsiadów będą Panu udostępnione, jeśli wykaże Pan swój interes prawny w ich uzyskaniu. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku (wyrok z dnia 17 grudnia 2009 r., sygn. III SA/Gd 402/2009) wskazał, że osoba ubiegająca się o uzyskanie dostępu do danych innych osób powinna wykazać, że ma interes prawny w ich uzyskaniu, podać podstawę prawną tego interesu oraz okoliczności uzasadniające żądanie. W Pana przypadku chodziłoby o art. 167 w zw. z art. 169 § 1 kpk, czyli przepis dający podstawę prawną do składania wniosków dowodowych stronom postępowania, w tym również obejmujących przesłuchanie świadków na wskazane w nich okoliczności. Sąd słusznie zauważył, że nawet w przypadku legitymowania się interesem prawnym i wyjaśnieniem okoliczności, które uzasadniają żądanie udostępnienia danych organowi udostępniającemu pozostawiona jest swoboda w ich udostępnieniu. Wskazuje na to sformułowanie art. 44h ust. 2, że dane „mogą być udostępnione”. Zatem uzyskanie tych danych w urzędzie gminy nie jest do końca pewne, mimo prawidłowego złożenia wniosku (wniosek podlega opłacie w wysokości 31 zł) i wykazania interesu prawnego.
W takim razie nagranie rozmów z sąsiadami może oczywiście być wykorzystane w procesie karnym jako dowód. Z prawnego punktu widzenia konieczne byłoby złożenie wniosku o przeprowadzenie dowodu poprzez odtworzenia nagranych rozmów z sąsiadami. Sąd taki wniosek dowodowy oddaliłby (czyli w ogóle nie brałby go pod uwagę) jeśli:
a) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne
b) okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy
c) dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności
d) dowodu nie da się przeprowadzić
e) wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania
Zasadniczo takie nagranie mogłoby więc stanowić dowód w sprawie, nawet jeśli zostało uzyskane bez wiedzy nagrywanych sąsiadów. Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń uznał, że z zasady swobodnej oceny dowodów w postępowaniu karnym nie wynika obowiązek unieważnienia dowodu, który został zdobyty w sposób nielegalny (wyrok z 26 września 2000 r., sygn. V KKN 196/98). Sąd sam oceni czy takie nagranie będzie istotne dla sprawy i zdecyduje o dopuszczaniu bądź nie tego dowodu. Zwracamy jednak uwagę, że nagrywanie innych osób bez ich wiedzy narusza ich dobra osobiste (swoboda wypowiedzi, tajemnica rozmowy) oraz narusza zasady współżycia społecznego. O ile więc odpowiedzialności karnej za takie nagrywanie by Pan nie ponosił, o tyle sąsiedzi mogliby wystąpić na drogę postępowania cywilnego domagając się zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych (art. 24 kodeksu cywilnego).
